วิจัยเสนอแนะเรื่องที่ 1

แนวทางในการแก้ไขและสร้างระบบป้องกันภัยแล้งแบบยั่งยืน

ในพื้นที่เสี่ยงภัยแล้งวิกฤติ จังหวัดพะเยา

ผศ. ดร. สุภัททา ปิณฑะแพทย์

จังหวัดพะเยาได้ทำการสำรวจพื้นที่ที่เป็นเขตภัยแล้ง และได้จัดทำแผนที่จังหวัดไว้ ซึ่งจากการสำรวจนี้จังหวัดสามารถกำหนดเป็นเขตภัยแล้งในระดับวิกฤติไว้ เป็นจำนวนทั้งสิ้น 31 หมู่บ้าน ได้แก่

หมู่บ้าน ………อำเภอ ……….

(ให้บอกชื่อหมู่บ้านและอำเภอมาทั้งหมดเพื่อเป็นข้อมูลในการศึกษาเอกสาร)

ในการที่จะดำเนินการแก้ไขและป้องกันภัยแล้งอย่างยั่งยืนนั้น ต้องอาศัยความเข้าใจในเรื่องสภาพภูมิอากาศ ความเข้าใจในสภาพความเป็นอยู่ของชุมชน ทั้งในด้านการดำรงชีวิตและในด้านอาชีพ นอกจากนี้การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำโดยชุมชนเป็นผู้ร่วมมือกันเพื่อให้มีการเตรียมความพร้อมที่จะทำให้ชุมชนอยู่ในสภาพที่ปลอดภัยจากภาวะภัยแล้งด้วยจิตสำนึกของความเป็นเจ้าของชุมชนร่วมกันก็เป็นสิ่งที่สำคัญ คำว่ายั่งยืนจะใช้ระยะพันธกิจเท่าไร

1. วิธีดำเนินการ

ตอนที่ 1

1. 1 ศึกษาข้อมูลจากเอกสาร (Documentary Research) แหล่งน้ำและปริมาณน้ำที่มีอยู่ในแต่ละหมู่บ้านที่ทำการศึกษา

1. 2 สัมภาษณ์ทุกหมู่บ้าน แบบ Focus Group เพื่อศึกษาสาเหตุและแนวคิดในการวางแผนร่วมกันเพื่อป้องกันภัยแล้งของประชากรในแต่ละหมู่บ้านที่ทำการศึกษา (ต้องอัดเทป การสัมภาษณ์และถอดเทป เพื่อการวิเคราะห์)

1.2.1 ผู้ใหญ่บ้าน

1.2.2 สมาชิก อบต.

1.2.3 ลูกบ้าน

1.3 ศึกษาสำรวจพฤติกรรมการใช้น้ำ โดยใช้แบบสอบถาม (จำนวนประชากร = 10 เปอร์เซ็นต์ ของประชากรในหมู่บ้าน)

1.3.1 พฤติกรรมการใช้น้ำในชีวิตประจำวัน และพฤติกรรมการใช้น้ำในอาชีพของประชากร

1.3.2 พฤติกรรมการรักษาแหล่งน้ำ

1.3.3 พฤติกรรมการเก็บกักน้ำ

1.3.4 แนวความคิดเกี่ยวกับประโยชน์ของน้ำ

1.4 จดรวบรวมจำนวนปริมาตรน้ำที่นำไปให้หมู่บ้านแต่ละหมู่บ้านที่มีภัยแล้งในปี 2549 นี้ เพื่อเป็นข้อมูลประมาณการความต้องการน้ำเพิ่มเติมจากแหล่งน้ำที่มีอยู่ของแต่ละหมู่บ้าน เพื่อนำมาจัดทำแผนพัฒนาแหล่งน้ำตามความต้องการของประชากรในหมู่บ้านนั้น ๆ

ตอนที่ 2

ใช้ข้อมูลในจากการศึกษาใน ตอนที่ 1 เพื่อสรุป โดยการจัดประชุมเพื่อให้ได้มติจากชุมชนในการดำเนินการต่อไป

1. แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำและการอนุรักษ์แหล่งน้ำ

2. แสวงหารูปแบบของการพัฒนาแหล่งน้ำที่ประชาชนต้องการตามสภาพพื้นที่

2. เครื่องมือวิจัย

2.1 คำถามสัมภาษณ์ Focus group แบบ Semi structured

2.2 แบบสอบถามพฤติกรรมการใช้น้ำ

3. การรายงานผลการวิจัย

การรายงานให้รายงานผลการศึกษาการแก้ปัญหาภัยแล้งของแต่ละหมู่บ้าน เพราะ

3.1 แต่ละหมู่บ้านมีสภาพภูมิศาสตร์ที่แตกต่างกัน

3.2 ประชากรในแต่ละหมู่บ้านมีความต้องการการใช้น้ำที่แตกต่างกันไปตามลักษณะของอาชีพ

เสนอแนะหัวข้อเรื่องที่ควรถามและตัวอย่างคำถาม ให้เลือก

(หมายเหตุ : ยังไม่ได้รับการตรวจสอบเพื่อใช้เป็นเครื่องมือโดยผู้ทรงคุณวุฒิ)

ด้านความรู้และการใช้ทรัพยากรน้ำ

ในหมู่บ้านมีแหล่งเก็บน้ำของชุมชนที่ไหน กี่แห่ง
แหล่งน้ำที่ใช้อยู่ ใช้ประโยชน์ทำอะไรบ้าง
ที่บ้านมีที่เก็บน้ำหรือไม่ เพื่อการบริโภค การเกษตร
เก็บไว้ใช้ได้ถึงเวลาไหน

ด้านความคิด

ความรู้สึกที่เป็นผลกระทบจากภัยแล้ง ในด้านใด
คิดว่ามีหรือไม่มีความลำบากเนื่องจากการขาดน้ำ เพราะ………..
ทำอย่างไรจึงจะให้ชุมชนมีน้ำใช้เพียงพอ
มีความคิดในการจัดการเรื่องน้ำอย่างไร
คิดว่าชุมชนควรร่วมมือกับรัฐในการจัดการน้ำอย่างไร
ฯลฯ

ด้านการรักษาแหล่งทรัพยากรของชุมชน

การตัดไม้ทำลายป่าของชาวบ้าน
การปลูกป่าทดแทน
การรักษาระบบนิเวศน์
การดูแลขุดลอกคูคลอง
การทิ้งขยะ
การระบายน้ำเสีย

ด้านสังคม

การร่วมกันคิดร่วมกันทำ
การสร้างความปรองดอง
ความเสียสละเพื่อส่วนรวมมองเห็นประโยชน์ร่วมกัน
การพึ่งพาตนเองของชุมชน
ฯลฯ

ประโยชน์การวิจัยที่ต้องการ

เพื่อการจัดทำแผนระยะยาวในการแก้ไขปัญหาภัยแล้งและในขณะเดียวกันป้องการน้ำท่วมในลักษณะที่สมดุล
และให้ทำแผนกลยุทธด้วย
ฯลฯ

ข้อความรู้ที่วิเคราะห์ได้จากงานวิจัย

จากข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ในทุกด้านเพื่อสร้างกลยุทธในการปฏิบัติการต่อสู้ภัยแล้ง
วิเคราะห์การเกิดน้ำแล้งและน้ำท่วมในอนาคต ต้องนำสถิติพยากรณ์มาใช้เพื่อคาดการณ์ด้วย
การปลูกป่า ต้องบอกได้ว่าปลูกอะไร เท่าไร จะเกิดผลระยะยาวในกี่ปี
สร้างแหล่งน้ำต้องสร้างเพิ่มหรือปรับปรุงขนาดเท่าไร ทำที่พื้นที่ไหน ห่างจากชุมชนเท่าไร
น้ำเพื่อการบริโภคเท่าไร เพื่อการเกษตร / อุตสาหกรรมเท่าไร